EQ (Ekolayzır, Equalizer) Nasıl Kullanılır? Yaklaşımlar ve Tüyolar

Mix’te EQ’nun Görevini Anlamak

Equalizer basitçe, ses kaynağının içindeki belli frekansların ses seviyelerini açıp kısmaya yarayan bir araçtır.

Bütün ses seviyesini (volume) ayarlayan volume fader yerine, equalizer bireysel frekansları ve sesin içinde bulunan özgün elementleri ayarlamamızı sağlar.

Her enstruman bir temel nota (fundamental) ve üst harmoniklerden (overtones) oluşur.

Enstrumana tonunu veya karakterini, tınısını veren şey ve örneğin bir bass gitarın bir piyanodan farklı duyulmasının sebebi budur.

Sadece EQ ile bir enstrumanın sesini tamamen değiştiremeyeceğimizi aklımızda bulundurmamız önemlidir. Tüm yapabileceğimiz hali hazırda orada olanla çalışmaktır.

Kayıt aşamasında nasıl bir ton istediğinize karar verir, ve sonrasında EQ kullanımıyla yaptığınız küçük değişiklerle amacınıza daha da yaklaştırabilirsiniz.

Frekans Spektrumu Öğrenilerek Equalizer Nasıl Kullanılır?

EQ kullanmayı öğrenmeden önce, frekans spektrumunu anlamalıyız.

Soldan sağa gidersek 20 Hz ile başlarız.

En sağda da 20.000 Hz yani 20 kHz bulunur.

Bu insan kulağının duyabildiği frekans aralığıdır.

Aslında hiç birimiz 20 kHz’i duyamayız. Doğduğumuz zaman duyabiliyoruz ancak yaşlandıkça duyumumuz yavaşça azalır.

Ancak yine de 20kHz’in etkisini hissedebiliriz. Bu yüzden yok saymamalıyız.

20 Hz’i çok iyi bir sistemde dinliyorsanız; duymasanız bile hissedebilirsiniz.

Bu iki ekstrem arasında insan duyum menzilini görüyoruz.

Ve bunu 5 parçaya bölebiliriz.

Sub – Bass (20-60 Hz)

İlk odaklanacağımız aralık sub-bass olacak.

60Hz in altındaki herşey sub-bass aralığındadır. Bunları duyabilmek için subwoofer veya iyi bir kulaklığa sahip olmanız gerekir.

Monitör veya kulaklıkla dinliyorsanız azıcık da olsa duyabilirsiniz ancak laptop veya telefon gibi bir sistemde asla duyulmazlar.

Bass (60-200 Hz)

Sonrasında bass diyeceğimiz aralık gelir. Benim için bu 60 ile 200 hertz arasındaki her şeydir.

Bu aralıkta, bol bol bass gitara sahibiz. (Özellikle erkek) Vokalin low-end aralığı da bu alanda bolca bulunabilir çünkü bir çok durumda temel frekansları 200Hz in altında olacaktır.

Low Mid (200-600Hz)

Sonraki bölümümüz 200 ile 600 hertz alanındaki, low mid diyeceğimiz, mix için oldukça önemli olan bir alandır.

Özellikle ev kayıtları için çok önemlidir çünkü bu alanda, gitarlar, vokaller ve bass gitarın üst frekanslarında yığılma görebiliriz.

Bu alan mixe çamur katmaktan suçludur.

Mid (600Hz-3kHz)

İnsan duyumu çoğunlukla bu frekans aralığına odaklanır.

Bu yüzden bu aralığı doğru ayarlamak oldukça önemlidir. Parçanın ana odağının (örneğin vokal) bu bölümde ciddi bir alana sahip olmasını istersiniz.

Ancak bu bölümün aynı zamanda kuru ve agresif tonlar almanıza da sebep olabileceğini aklımızda bulundurmak gerekir.

Üst Midler (3-8kHz)

3 ve 8 kHz arasında üst mid aralığı bulunur ve bu işlerin gerçekten haşinleşmeye başladığı alandır. Çoğunlukla kırılganlık bu alanda bulunur.

Berraklık ve agresiflik için önemli bir alandır, özellikle vokaller için.

Tizler (8kHz+)

Son olarak tizler (veya üstler) bölümüne geliriz. Burası 8kHz üzerindeki herşeydir.

Bu bölümü 8-12 arası tiz, 12kHz+ air(hava) olarak da bölümlendirebiliriz.

Ancak şimdilik sadece üstler diyeceğiz ve bu bölüm 8kHz üzerindeki herşeyi kapsayacak.

Tüm frekans spektrumundan bahsettik. Bu EQ mix tablosunu aklınıza iyice kazımanızı öneririm.

Biraz da EQ aracını öğrenelim.

EQ basitçe, ses kaynağının içindeki belli frekansların ses seviyelerini açıp kısmaya yarayan ve mixte en çok kullanılan araçtır.

Equalizer’ın değişik bölümlerine bir göz atalım.

EQ Kullanım Yaklaşımları

Equalizer’ın özelliklerini inceledik.

Şimdi nasıl yaklaşımlarla kullanabileceğimizi konuşalım.

EQ kullanımına 4 yaklaşım bulunmaktadır. Ekolayzır’ı nasıl kullanacağınıza göre sanki elinizde 4 farklı araç varmış gibi düşünebilirsiniz.

1. Yaklaşım : Çirkin Duyulan Elementleri Azaltmak

Bir çok insanın EQ kullanımına başladığı ilk yaklaşımdan başlayalım.

Çirkin duyulan elementleri azaltmak veya yok etmek için equalizer kullanımı.

Dar bir bant kullanılarak yapılan kesmeler (buna cerrahi eq kullanımı diyorum) herhangi bir ses kaynağınızı, daha herhangi bir tonal şekillendirme yapmadan temizleyebilir.

Çirkin elementleri yok ederek basitçe, güzel elementlerin var olabilmesi için daha çok yer açmış olursunuz.

Burada yaptığımız şey cerrahi müdahaleler ile belirli frekans aralıklarını kesmek. Cerrahi diyoruz, çünkü bu işlemi çok dar bant genişlikleri kullanarak yapıyoruz.

Bu yazıda daha önce kesmeler için dar, boostlar için geniş bant aralıkları kullanabileceğimizi söylemiştik. Burada yaptığımız da tam olarak bu.

Çirkin elementleri yok etmeye çalıştığımız bu yaklaşımı kullanırken, çalıştığımız kanalı SOLO’ya alabiliriz. Hatta bu işlemi daha elimizdeki parçayı mixlemeye başlamadan önce, hazırlık safhasında yapabiliriz.

İlk olarak bas gitar ve kick gibi, temel frekansları altlarda bulunan enstrumanlar haricinde, gerekli gördüğümüz yerde high-pass filtreler kullanarak, diğer enstrumanlardan bu aralıkları temizleyebiliriz.

Ancak bunda çok agresif davranmamak gerekir, bunu alt frekanslarda temizlenmesi gereken gürültüler duyduğunuzda ya da özel bir amaçla yapıyor olduğunuz zaman kullanmakta fayda var.

Ses kaynağımızdaki çirkin elementleri tespit etmek için ekolayzırda sweep (süpürme) tekniğini kullanabiliriz. Yine dar bir bantla yüksek dB’li bir boost yaparak, frekans aralıklarını yavaş yavaş tarayabiliriz. Bu şekilde belirli frekanslardaki hataları bulmamız, çirkin rezonans sesleri gibi etkenleri tespit etmemiz daha kolay olacaktır. Tespit ettiğimiz bu çirkin tınlayan frekansların, daha sonra ses seviyesini düşürerek etkisini ortadan kaldırabiliriz.

2. Yaklaşım : Güzel Duyulan Elementleri Yükseltmek

Çirkin duyulan elementleri ortadan kaldırdıktan sonra 2. aşamaya geçebiliriz yani güzel duyulan elementleri daha belirgin hale getirmek.

Bunun için analog modelleme EQ pluginlerini kullanmayı tercih ediyorum ama bu tabii ki bir zorunluluk değil.

Önerdiğim bazı plug-inler:

• Stock plug-inler: Kullandığınız bir çok DAW uygulaması kendi içinde analog modelleme eqlarını barındırıyor. Öncelikle bunları deneyebilirsiniz.
• Slick EQ : Güzel ve ücretsiz bir plug-in.
• Slate VMR : Bu versatil plugin-le iki tane şahane EQ edinebilirsiniz.
• Waves SSL E-Channel : Her zaman güzel duyulan klasik bir plug-in.

Örneğin bir vokal kanalında 6kHZ’de 2dB boost uyguluyoruz. Bu muhtemelen bu vokal sinyalindeki agresiflik hoşumuza gittiği için yapılmış bir hareket. Bu yaklaşımı uygularken “Bu kanal üzerinde neresi hoşuma gidiyor, nereyi daha belirgin hale getirmek isterim?” diye düşünebiliriz.

Böylece zaten ortada var olan, güzel duyulan elementleri daha belirgin hale getirebiliriz.

Ses kaynağınınızda var olmayan elementleri EQ ile yaratamazsınız, çünkü bu şekilde çalışmaz. Bu yüzden sesi kaydederken, kaynakta doğru ve istediğinize en yakın şekilde kaydetmeye çalışmalısınız.

Bu yaklaşımda aynı zamanda bir shelf EQ ile üst frekansları yükseltebilir veya kesebilirsiniz. Örneğin bir akustik gitar veya vokal kanalına high-shelf ile yükselterek daha fazla “air”(hava) verebilirsiniz.

3. Yaklaşım : Farklı Duyurmak

Bu yaklaşım sesin farklı duyulmasını sağlamak için yaratıcı olarak kullanılabilir.

Örneğin bir ses kaynağın bas ve tizlerini görüntüdeki gibi filtreleyerek sanki telefondan geliyormuş gibi duyurabilirsiniz.

Ekolayzır kullanarak seslerin garip veya farklı tınlamasını sağlamak, özellikle parçanın belirli bölgelerinde, cümlelerinde bu hareketi yapmak, mixinize çeşitlilik katmak için şahane bir yöntemdir.

4. Yaklaşım : Mixte Ferahlık Yaratmak

4. yaklaşımımız, mixte ferahlık yaratmak, ses kaynaklarının birbirleriyle yarışmasını engellemek.

Temel olarak, iki farklı ses kaynağını aynı frekansta boostlamamak (yükseltmemek) gibi düşünülebilir.

Bunun yerine, bir frekans aralığı belirli bir enstrumana “atandığında”, bu frekans aralığını diğer enstrumanlardan kesmek isteyebilirsiniz.

Bu şekilde EQ kullanarak mixlerinizde enstrumanların ayrışmasını ve temiz bir duyum sağlayabilirsiniz.

Frekansları bazı enstrumanlarda kesip, diğerlerinde yükselterek, mixinizde bir ferahlık sağlayabilir, her parçaya frekans spektrumunda barınabileceği, kendine ait bir frekans aralığı atamış olursunuz.

Müzik Teknolojileri Öğrenmek İster Misiniz?

Müzik Üniversitesi’nde bulunan Müzik Teknolojileri kurslarında bir çok konuyu ve tekniği detaylıca öğrenebilirsiniz. Müzik Prodüksiyonu konusunda profesyonel müzisyen ve ses mühendisleri tarafından hazırlanmış bir çok içerik bulunmaktadır. Sitemizde Müzik Prodüksiyonu için hazırlanmış kursların tamamını bu linkten inceleyebilir ve içeriklerine göz atabilirsiniz.

Müzik Üniversitesi’nin Diğer Avantajları

• Telefon / Tablet ve bilgisayardan, istediğiniz ortamda çalışın.
• Videolara Entegre Tab / Notasyon sistemi, tüm cihazlarda tam ekran yapılabilir ve anlatım videolarımıza entegre “Guitar Pro” uygulaması gibi çalışır. Örnek bir soloyu bu linkten inceleyebilirsiniz.
• Elektro Gitar, Müzik Teorisi(Armoni), Vokal (Şan), Müzik Prodüksiyonu konularında kurslar, saatlerce çalışabileceğiniz ders içeriği. Tüm kurslarımıza buradan göz atabilirsiniz.
• Müzik Üniversitesi öğrencilerine özel canlı-yayınlar, soru-cevaplar.
• Müzik Üniversitesi öğrencilerine özel facebook grubu ve forumlar.